هرروزیک غزل ازحافظ به روایت گنجور غزل12

غزل شمارهٔ ۱۲

 

حافظ » غزلیات

 

ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما

آب روی خوبی از چاه زنخدان شما

عزم دیدار تو دارد جان بر لب آمده

بازگردد یا برآید چیست فرمان شما

کس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت

به که نفروشند مستوری به مستان شما

بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد مگر

زان که زد بر دیده آبی روی رخشان شما

با صبا همراه بفرست از رخت گلدسته‌ای

بو که بویی بشنویم از خاک بستان شما

عمرتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم

گر چه جام ما نشد پرمی به دوران شما

دل خرابی می‌کند دلدار را آگه کنید

زینهار ای دوستان جان من و جان شما

کی دهد دست این غرض یا رب که همدستان شوند

خاطر مجموع ما زلف پریشان شما

دور دار از خاک و خون دامن چو بر ما بگذری

کاندر این ره کشته بسیارند قربان شما

می‌کند حافظ دعایی بشنو آمینی بگو

روزی ما باد لعل شکرافشان شما

ای صبا با ساکنان شهر یزد از ما بگو

کای سر حق ناشناسان گوی چوگان شما

گر چه دوریم از بساط قرب همت دور نیست

بنده شاه شماییم و ثناخوان شما

ای شهنشاه بلنداختر خدا را همتی

تا ببوسم همچو اختر خاک ایوان شما

 

00:00

-02:45

• غزل شمارهٔ ۱۲ به خوانش سهیل قاسمی
  می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
  می‌خواهید خوانش را دریافت کنید؟ اینجا و اینجا را ببینید.

 

غزل شمارهٔ ۱۳ »

« غزل شمارهٔ ۱۱

با دو بار کلیک بر روی هر واژه می‌توانید معنای آن را در لغت‌نامهٔ دهخدا جستجو کنید.

شماره‌گذاری ابیات | وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | شعرهای مشابه (وزن و قافیه) | منبع اولیه: ویکی‌درج | ارسال به فیس‌بوک

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

برای معرفی آهنگهایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است اینجا کلیک کنید.

حاشیه‌ها

تا به حال ۲۳ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. برای نوشتن حاشیه اینجا کلیک کنید.

حمیدرضا نوشته:

ای فروغ حسن ماه یا ای فروغ ماه حسن؟؟؟؟

رسته نوشته:

ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما.
پرسیده‌اند که کدامیک درست است: ماه حسن؟ یا حسن ماه؟
در نسخه های علامه قزوینی و افشار٬ماه حسن٬ آمده است ، در نسخه ی کتابخانه ی ایاصوفیه در ترکیه که به سال ۸۱۲ تا ۸۱۷ هجری قمری کتابت شده و نسخه ی موزه ی ملی دهلی که به سال ۸۲۴ قمری کتابت شده هم چنین است ولی در تمام چاپ های تصحیح شده ی دیوان حافظ، تا آنجا که بنده می‌دانم ٬ حسن ماه٬ آمده است.
آیا این‌ اختلاف‌ها از روی تصادف و اتفاق است؟
به نظر بنده این گرایش به تصحیح متن از روی قواعد ادبی است. حسنِ ماه رابطه ی صفت و موصوفی دارد و در سنت ادبی امروزی ایرانی ملموس و مقبول است در حالی که ترکیب ( ماهِ حسن) تا اندازه‌ای سوءهاضم آور است، تا آنجا که باید دوباره و سه باره بیت را بخوانی تا خیال آن را در ذهن خود جا بیندازی و آخر سر هم با شک و شبه از آن بگذری و یا نگذری.

ولی اگر از منظر دیگری به قضیه بنگریم موضوع را می‌توان روشن‌تر کرد. دیوان حافظ متی از ادبیات ایران است . ولی این فقط بخشی از واقعیت است. واقعیت این است که این دیوان نه تنها متن ادبی فارسی دری است بلکه سندی مغانی است. سنت مغان در ایران زمین را می‌توان تا شش هزار و هفت هزار سال پی‌گیری کرد.
یکی از سنت‌های مغان در ایران زمین دیدن موجودی بوده است که نام های مختلف از آن نقل شده است:
به دیوان شمس نگاه کنید
http://ganjoor.net/moulavi/shams/ghazalsh/sh1247/
دی منجم گفت دیدم طالعی داری تو سعد
گفتم آری، لیک از ماه روز افزون خویش
مه چه باشد با مه من، کز جمال و طالعش
نحس اکبر سعد اکبر گشت در گردون خویش

در دیوان شمس و مثنوی معنوی می‌توان توصیف های فراوانی از ماه درون به دست آورد. همین موضوع را می‌توان در آثار عارفان مغانی دیگر به فراوانی به دست آورد. سنایی و عطار و نظامی توصیف های روشنی از آن به دست داده اند.

به دیوان حافظ نگاه کنید:
http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh406/
گفتا برون شدی به تماشای ماه نو
از ماه ابروان منت شرم باد، رو

کل غزل را به دقت بخوانید تا وصف ماه درون به دستتان بیاید.

حافظ دیدار های تکان دهنده ای از این ماه درون به دست داده است . ماهی که از خورشید هم پر فروغ تر است:

http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh220/

خورشید خاوری کند از رشک جامه چاک
گر ماه مهر پرور من در قبا رود

http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh146/

فروغ ماه می‌دیدم ز بام قصر او روشن
که رو از شرم آن خورشید در دیوار می‌آورد

نتیجه آنکه : ادیبانی که مطابق قواعد ادبی، صفت و موصوف، تشبیه، استعاره، مجاز … متن را تصحیح کرده‌اند گفته‌اند ٬ حسن ماه٬ . که اغلب چنین است. ولی دانشمندانی مثل علامه قزوینی به متن قدیم وفادار مانده اند.
آنچه حافظ می‌دیده است صفتی از ماه آسمان نبوده است، تشبهی از ماه آسمان به دست نداده است بلکه ٬ ماه حسن٬‌ در نظر او از خورشید روشن‌تر بوده است. عارفان مغانی ماه درون و یا ماه حسن را به صورت موجودی باالذات می نگرند در حالی که ادیبان آن را با صفت و اوصاف در خیال تصویر می کنند. اختلاف از اینجا است.

شادان کیوان نوشته:

با اجازهُ جناب رسته که توضیحات زیبایی در زمینهُ ترتیب کلمات ماه و حسن داده اند، مختصری را که بنظرم میرسد را ارائه میدهم.
بنظر من در این مصرع کلمهُ حسن با حای مضموم و سین ساکن را باید حسن با حا و سین مفتوح بمعنای زیبا و صاحب حسن تعبیر و تفسیر کرد و تبدیل این حسن(فتحه فتحه)به حسن (ضمه ساکن) را اولا بواسطهُ ضرورت شعری دانست و در عین حال بواسطهُ آنچه که من آنرا به مکیدن شکلات سویسی ای تشبیه میکنم که شما آنرا با لذت از گوشه ای به گوشهُ دیکر دهان میگردانید و میلغزانید و با این کار شیرینی و حلاوت بیشتری از آن میگیرید و بامیل و رغبت میبلعید.
اگر قرار بود که شعر را ای فروغ حسن ماه از روی رخشان شما بخوانیم، میشد یک شعر مدرسه ای و کلاسیک در حالیکه این هنر خواجه است که با این پیچ و تابهای ناب شاعرانه خود ما را به تفکر و تجسم و تصور وادارد و طنین شعرش را تا مدتی در گوش هوش ما حفظ نماید.
تعبیر دیگری که میتوان بکار برد اینستکه در این بیت خواجه ماه را که خود مظهر زیبایی است در مقابل زیبایی یار کافی نمیبیند و لذا با افزودن حسن، اطلاق دومی بر مطلق اولی میاقزاید تا تأکید ی بر موُکد کرده باشد و بقول امروز دو قبضه اش کند پس ترکیب ” ماه حسن” را آفریده است.

ابراهیم نوشته:

ارتباط این شعر با سفر حافظ به یزد و داستانش را زمانی یکی از اساتید تعریف می کردند!
که متاسفانه کامل یادم نیست

همچنین ظاهرا این غزل با غزل ۳۵۹ هم بی ارتباط نیست..

ضمن اینکه گفته میشه حافظ به جز یک بار ، سفری به خارج از شیراز نداشته و از این جهت در مورد سفرش به یزد تردید هست !

لطفا اگر کسی داستان و جریان کامل را اطلاع داره همینجا قرار بده یا لینک مقاله را !
تشکر

چنگیز نوشته:

ماه حسن اضافه اقترانی ست که در نثر و نظم فارسی بسیا ر استفاده
می شود.. فروغ حسن ماه کاملا بی معنی ست!

دکتر ترابی نوشته:

دوستان اگر به مصرع دوم مطلع غزل توجه فرمایندبه آسانی باثبت موجود موافقت خواهند فرمود، فروغ ماه حسن و نه حسن ماه

چنگیز گهرویی نوشته:

به نظر . ماه حسن مانند خدای حسن و پادشاه حسن و افتاب حسن …به معنای اخر و ته زیبایی میباشد .

چنگیز گهرویی نوشته:

به موارد قبلی مثل ماه حسن و خدای حسن و …کان حسن نیز هما نند میباشد .شیراز معدن لب لعل است و کان حسن …..

دکتر ف. ق نوشته:

با نظر دکتر ترابی موافقم . ماه حسن درست است . این ترکیب استعاره از روی زیبا می باشد . که با توجه به مصرع دوم مطلع دریافت می شود ( زنخدان ) .
یعنی تمام حسن و لطافت و زیبایی محصور در زنخدان ( گودی چانه ) شماست و هر زیبا حسن خود را از آن حاصل می کند .

حسین نوشته:

سلام.یه طور دیگه هم میشه به مصرع نگاه کرد و اون اینه کهبعد از ماه ویلگول بزاریم .اونوقت اینطوری معنا میشه که داره به معشوق میگه: ای کسیکه روشنی و فروغ ماهی اصلا حسن و زیبایی از روی رخشان شماست که در مصرع بعد هم با چاه زنخدان مهر تایید میزنه

سحر نوشته:

ای فروغ ماه,حسن از روی رخشان شما

ناشناس نوشته:

بنظرم این غزل حضرت حافظ انگار نگاهی روشنبینانه به آینده ایست که دلش افسرده و بی تاب از دیدار آنروزگاران است..

عمرتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم
گر چه جام ما نشد پر می به دوران شما

کلمرزی نوشته:

تفسیر دکتر فرید داور از آن تفسیر های من درآوردی و ساختگی است و هیج پیوندی با حقیقت تاریخی دوره حافظ و مخاطب آن که پادشاه آل مظفر در یزد است ندارد.

ناشناس نوشته:

اگر از ان تفسیر های من در اوردی از کس دیگری دارید بنویسید —شما هم تفسیر بفر مایید —بعضی شخصیت ها مثل حافظ قابل کشتن نیستند لذا حکومتهای دیکتا توری سعی در مصادره اش می کنند ولی ما هستیم تا با ان تفسیر های من در اوردی مانع اینکار شویم –هر چیزی از منی در امده از من شما چی در امده برادر کل؟؟؟دقیق تفسیر خود را از این غزل بنویسید تا یاد بگیریم-سپاسگذارم

ناشناس نوشته:

لابد منظور حافظ از جمشید و کیخسرو هم ال مظفر است و شاه شجاع نه؟؟؟

ناشناس نوشته:

لابد -عزمتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم همان ال مظفر است ؟؟؟یا جمشید =شعاع نور تاج =اندیشه ایرانی مغانی خرد گرا تا خورشید =از اتشیم و به اتش یر می گردیم از نور به نور؟؟؟گرچه جام ما نشد پر می بدوران شما -حافظ که بقول شما جامش در ال مظفر پر شراب بود ولی او می گوید بدوران شما جام ما پر نشد پس ربطی به تاتار مظفری ندارد بلکه -=تن و جان ما ایرانیان پر علم بدوران ساقیان بزم جم =جمامعه انسان مقدس پر برابری و نور و علم نشد والا بقول شما حافظ که در زمان ال مظفر وضعش خوب و سازش کوک بوده –حافظ را کوچک در پای تاتار ضد ایران نکن رفیق

ناشناس نوشته:

در ادبیات ایران وقتی ایوان با شاه صاحب ان ایوان امده فقط ایوان مداین مد نظر است -راستی ال مظفر ۸۰۰ سال بهد انوشیروان و یزد گرد سوم بودند و تازی ساخته -ایوان انوشیروان هنوز هست ایوان ال مظفر کجاست ؟؟چه اصراری دارید ایران پرستی چون حافظ را تاتار پرست جلوه دهی او به دیدار پدر تاتار تیمور نرفت انوقت به جوجه تیمورها مداحی می کرده؟؟؟

کاوه نوشته:

در رابطه با بیت سوم جالب است بگویم:
کس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت
به که نفروشند مستوری به مستان شما

این بیت بسیار بسیار زیباست و زیبایی این بیت از آن جهت است که خواجه چهاربار از واژه *چشم* استفاده کرده و همه در متن مستتر شده اند!!!!
-نرگس: مجاز از چشم
-طرف: چشم ، چه در قرآن هم‌(قٰاصِرٰاتُ اَلطَّرْفِ) به معناى چشم پوشى وطَرْفْ به معناى چشم آمده است.
-مستوری: چشم پاکی و پاکدامنی
-مستان: استعاره از چشمان مست
و در کل معنای این بیت به این صورت است:
هیچ کس بعد از دیدن نرگس چشمان تو،چشم راحتی بر هم نگذاشت. چه بهتر که در پیشگاه چشمان مست شما، کسى ادّعاى چشم پاکی و پاکدامنى نکند

سلمان نوشته:

با تشکر فراوان از آقای قاسمی، که شعرهای حافظ را شمرده می خوانند. می توانیم شعرها را درک کنیم. دیگر گویندگان نیز شمرده بخوانند تا بشود درک کرد.
آقای محمدی یک ذره شمرده تر بخوانند

محمد نوشته:

به نظر بنده این غزل در وصف امام زمان (عج) سروده شده.

محمد نوشته:

به نظر بنده این غزل در وصف امام زمان (عج) سروده شده است.

علیرضا نوشته:

با سلام اون قابلیت سایتتون ک موقع پلی کردن سدا متن رو با هاش دنبال می کنه آخراش یکم گیر داره چون خواننده بین مصراع ها فاصله نمی ده به همین علت مصراع بعدی قرمز رنگ نمیشه.
با تشکر از سایت خوبتون

بهروز نوشته:

این آقای وارد و فاضل که میفرمایند بنظر مبارک ایشان حافظ این غزل را در وصف امام زمان ایشان سروده ممکنه توضیح بفرمایند چگونه چنین استنتاجی کرده اند ؟
تا بلکه ما هم حالیمون بشه . آخه بابا این اراجیف از کجا در میارید؟ من بشما پیشنهاد میکنم بجای تعصب قدری تعمق بخرج بدهید.
هر چه بر سر قلم آمد که آدم نمینویسه .